Dân gian từ trước tới nay vẫn truyền tụng câu ca dao về Bác Hồ:

Tháp Mười đẹp nhất bông sen

Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ

thể hiện tình cảm kính yêu, tư tưởng đề cao đối với vị anh hùng dân tộc, nói theo thuật ngữ văn học nghệ thuật, thì đây là cảm hứng tôn vinh ca ngợi.

1. Cho đến nay đã có tài liệu khẳng định câu thơ do nhà nghiên cứu, nhà thơ Bảo Định Giang (1919-2005) sáng tác vào năm 1947. Sau khi ra đời, nó được phổ biến rộng rãi, trở thành bài ca dao Nam Bộ. Đây là hiện tượng văn học dân gian có nguồn gốc văn học (viết), bên cạnh các tác phẩm văn học dân gian thực thụ mà chúng ta không biết tên tác giả.

2. Tư tưởng tôn vinh ca ngợi Bác Hồ: nếu Tháp Mười có sen là đẹp nhất thì Việt Nam có Bác Hồ cao quý nhất. Thủ pháp so sánh Tháp Mười với Việt Nam, sen với Bác Hồ cho phép suy rộng ra Bác Hồ có tất cả những phẩm chất cao quý mà sen biểu trưng, song, trên phạm vi rộng lớn hơn.

Bài ca còn thể hiện tình cảm kính yêu của tác giả (qua câu thơ), mở rộng ra là đồng bào miền Nam (qua bài ca dao) đối với Bác.

3. Tác giả sử dụng biểu trưng “sen”.

Biểu trưng là gì? Trong một số ngôn ngữ châu Âu, các từ chỉ biểu trưng như sau: symbol (tiếng Anh), symbole (tiếng Pháp). Những từ nầy có nguồn gốc từ tiếng Latin, symbolus nghĩa là dấu hiệu. Từ  symbol trong tiếng Anh được dịch ra tiếng việt là biểu trưng, biểu tượng. Cả hai từ biểu trưng và biểu tượng đều được các nhà nghiên cứu sử dụng ở Việt Nam. Theo cách giải thích trên thì biểu trưng là lấy cái nầy để chỉ cái kia đặc biệt là cái trừu tượng. Đây là nội hàm hết sức cơ bản của khái niệm biểu trưng. (về thuật ngữ “biểu trưng”, người viết xin được bàn thêm ở một bài viết khác)

Biểu trưng “sen” có ý nghĩa gì? Sen tượng trưng cho vẻ đẹp trong sáng, thuần khiết và thanh cao được thừa nhận trong văn hóa Việt Nam nói chung trong ca dao nói riêng. Ví dụ, với bài ca dao dưới đây, sen tượng trưng cho một nhân cách lớn, một bản lĩnh phi thường:

Trong đầm gì đẹp bằng sen

Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng

Nhị vàng bông trắng lá xanh

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn

4. Câu thơ của tác giả Bảo Định Giang đã trở thành bài ca dao phổ biến trên phạm vi Nam Bộ nói riêng và cả nước nói chung. Đây là trường hợp đặc biệt trong văn học, mà một trong những lý do để tác phẩm có đời sống như vậy là vì nó đề cập đến nhân vật Hồ Chí Minh.

                                                                                                                                                               TN.